Trong 6 tháng đầu, lượng kháng thể của con là do mẹ cung cấp trực tiếp qua sữa mẹ. Vì thế, mẹ bảo đảm đủ năng lượng và dinh dưỡng chính là cách phòng bệnh tốt nhất cho trẻ. Trẻ được nuôi dưỡng hoàn toàn bằng nguồn sữa mẹ trong 6 tháng đầu sẽ phát triển toàn diện cả về thể lực và trí tuệ. Con có sức đề kháng tốt, ít mắc bệnh nhiễm trùng; khi lớn lên ít mắc các bệnh mạn tính không lây. Vậy trong thực đơn cho mẹ nuôi con bú cần lưu ý những gì?
Nhu cầu dinh dưỡng cho bà mẹ nuôi con bú
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo rằng nên cho trẻ bú sớm trong vòng 1 giờ sau khi sinh, và nuôi trẻ hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu đời. Cho trẻ ăn bổ sung từ 6 tháng tuổi kết hợp với bú sữa mẹ đến khi 24 tháng tuổi.
Mẹ sau khi sinh, mặc dù nguồn dinh dưỡng dự trữ trong thời gian mang thai vẫn chưa tiêu thụ hết. Nhưng trước và trong quá trình sinh nở, mẹ đã mất khá nhiều năng lượng và các chất dinh dưỡng qua mất máu khi sinh đẻ; huy động các chất dinh dưỡng để sản xuất sữa non trong những tháng cuối của thai kỳ; và tiếp tục bài tiết sữa để nuôi con ngay sau khi sinh…Vì vậy, nhu cầu năng lượng và các chất dinh dưỡng trong thực đơn cho mẹ nuôi con bú là khá cao; thậm chí còn cao hơn so với thời kỳ thai nghén.
Thực đơn cho mẹ nuôi con bú cần đảm bảo nhu cầu về năng lượng
Nếu so sánh ở cùng một nhóm tuổi và cùng một mức độ hoạt động thể lực, thì nhu cầu năng lượng của mẹ đang nuôi con bú sẽ cao hơn khoảng 500 Kcal so với phụ nữ lúc bình thường (tức là khi chưa mang thai và khi không phải nuôi con bú). Năng lượng này tương đương với khoảng 3 bát cơm lưng; cùng với thức ăn hợp lý chia vào các bữa ăn trong ngày.
Cụ thể là:
- Người mẹ trước và trong thai kỳ có chế độ dinh dưỡng tốt đạt mức tăng cân từ 10-12kg. Cần ăn nhiều hơn để đảm bảo nhu cầu năng lượng đạt mức 2260 Kcal/ngày đối với người lao động nhẹ; và 2550 Kcal/ngày đối với người lao động trung bình.
- Người mẹ trước và trong thai kỳ có chế độ dinh dưỡng chưa tốt, có mức tăng cân ít hơn 10kg; sẽ cần phải cố gắng ăn nhiều và đa dạng hơn các loại thực phẩm khác nhau; để đảm bảo đủ nhu cầu năng lượng khi đang nuôi con bú.
Nhu cầu chất béo (Lipid)
Lượng chất béo ăn vào cần cung cấp 20 – 30% năng lượng khẩu phần. Khuyến khích sử dụng các chất béo có nhiều axit béo không no chuỗi dài nhiều nối đôi như n3, n6, EPA< DHA (có nhiều trong một số loại dầu thực vật, dầu cá, một số loại cá mỡ). Lượng chất béo này rất quan trọng cho sự phát triển tối ưu trí não và thị lực của trẻ. Cứ 1g chất béo sẽ cung cấp năng lượng vào khoảng 9 Kcal.
Nhu cầu về đạm ( Protein)
Theo khuyến cáo cho người Việt Nam, trong 6 tháng đầu, ăn thêm 19gram/ngày so với nhu cầu bình thường, nâng tổng lên 79g/ngày. Trong 6 tháng tiếp theo, thêm 13g/ngày, nên tổng lượng chất đạm cần cung cấp trong 1 ngày là 73g. Lượng đạm động vật nên đạt >= 30% đạm tổng số. Nên lựa chọn các thực phẩm có protein chất lượng cao như thịt, cá, trứng, sữa, đậu đỗ…
Số lượng đạm trong thực phẩm có thể ước tính như sau: cứ 100g thịt/các cung cấp khoảng 20g đạm; 100g đậu phụ cung cấp khoảng 10g đạm. Nên sử dụng 6,5 đơn vị sữa/ngày ( uống sữa hoặc ăn các chế phẩm từ sữa như sữa chua, phô mai ). Nên ăn cá ít nhất 3 lần/tuần.
Vitamin và khoáng chất
Ngoài việc bổ sung bằng các thực phẩm tự nhiên trong bữa ăn hàng ngày cần đủ rau xanh (>=400g trái cây, rau củ/ngày); và đủ chất xơ để tránh bị táo bón.
Thực đơn cho mẹ nuôi con bú còn cần đảm bảo Nhu cầu về nước
Để sản xuất đủ sữa, bà mẹ đang nuôi con bú cần uống đủ nước, trung bình khoảng 2 – 2,5 lít nước/ngày.
Hướng dẫn cụ thể về dinh dưỡng trong thực đơn cho mẹ nuôi con bú
Ăn tăng bữa
Do nhu cầu năng lượng cao, cùng với yêu cầu được cung cấp đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng. Nên khẩu phần cả ngày của bà mẹ đang cho con bú nên được chia làm nhiều bữa trong ngày; trung bình nên chia ra 3 – 6 bữa/ngày.
Thực đơn cho mẹ nuôi con bú nên Ăn đa dạng
Trong bữa ăn cần đa dạng các loại thực phẩm ( ít nhất có mặt 10 – 15 loại thực phẩm); với đầy đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng ( chất bột đường, chất đạm, chất béo và vitamin/khoáng chất). Trong trường hợp cần thiết, người mẹ cần tuân thủ chỉ định của thầy thuốc về bổ sung các vitamin và khoáng chất; đặc biệt là sắt, kẽm, vitamin D và Canxi. Uống đủ nước, trung bình khoảng 2 – 2,5 lít nước/ngày.
Bổ sung các vi chất dinh dưỡng cần thiết
Ngay sau khi sinh hoặc chậm nhất trong vòng 1 tháng đầu sau sinh. Bà mẹ được khuyên nên dùng 1 viên vitamin A liều cao ( 200.000UI). Ngoài ra các bà mẹ vẫn nên tiếp tục sử dụng viên sắt hoặc viên đa vi chất ( ít nhất là nên duy trì 1 tháng đầu sau sinh).
Lao động nghỉ ngơi hợp lý, vui vẻ lạc quan
Cùng với một thực đơn mẹ cho con bú hợp lý, mẹ cần giữ tinh thần vui vẻ, thoải mái. Nên có chế độ lao động và nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ giấc. Việc này cần sự hỗ trợ của các thành viên trong gia đình và người xung quanh.
Không được kiêng khem quá mức, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm trong thực đơn mẹ cho con bú
Vì vậy các bà mẹ không chủ động ăn kiêng trong giai đoạn này. Vì mẹ sẽ cần có bữa ăn đa dạng, nhiều năng lượng hơn bình thường để đáp ứng nhu cầu năng lượng của mình và tạo đủ sữa cho con. Vào giai đoạn này, nếu muốn giảm cân, các bà mẹ chỉ cần có chế độ dinh dưỡng cân bằng và tập thể dục đều đặn mỗi ngày. Thêm vào đó nên nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ, do mỡ tích lũy trong thời gian mang thai sẽ được chuyển hóa thành sữa cho con bú.
Không sử dụng đồ uống kích thích
Không nên sử dụng các loại thức uống, đồ ăn có tính chất kích thích như: rượu, bia, cà phê. Hạn chế các thức ăn có nhiều gia vị ( hành, tỏi, ớt…). Không ăn các thức ăn dễ ôi thiu hoặc nghi ngờ ôi thiu vì dễ gây ngộ độc.
Bài viết này là chi tiết tất cả thông tin về thực đơn cho mẹ nuôi con bú. Chúc các mẹ có một chế độ dinh dưỡng tốt nhất để đảm bảo có đủ sữa nuôi con; và mang lại sức khỏe tốt nhất cho cả mẹ và sự phát triển toàn diện cho con.
